Experiment van Milgram

Eén van de spraakmakendste experimenten in de sociale psychologie is het gehoorzaamheidsexperiment van Milgram. Stanley Milgram voerde het experiment voor het eerst uit in 1962, gevolgd door vele vergelijkbare experimenten. Milgram wilde onderzoeken in hoeverre ‘gewone’ mensen in staat waren bevelen op te volgen die zouden kunnen leiden tot de dood van iemand.

Stanley Milgram was van Joodse afkomst en besloot kort na het begin van het proces van Eichmann uit te zoeken of en hoe het mogelijk was dat Nazi’s die betrokken waren bij de holocaust hun morale overtuigingen overboord hadden kunnen gooien om miljoenen mensen de dood in te jagen.

De opzet van het experiment

Zijn experiment was als volgt opgezet: vrijwillige deelnemers (de onderwerpen van het onderzoek) kregen van een experimentenleider de rol van leraar. Zij moesten een andere deelnemer (acteur) die als leerling werd voorgesteld elektrische schokken toedienen wanneer deze onjuist antwoordde op de vragen van de leraar. De schokken werden naarmate het onderzoek steeds hoger, tot een dodelijke 450 volt. De leraar en leerling zaten in verschillende ruimtes, waarbij de leraar alleen de leerling kon horen, niet zien. Voor het experiment echt begon ontkoppelde de leerling zich van zijn stoel en werd een geluidsband ingezet om de reacties van de leerling te simuleren.

De resultaten

Voorafgaand aan het experiment had Milgram aan diverse professoren psychologie van Yale gevraagd hoe groot het percentage zou zijn van deelnemers die dodelijke schokken zouden toedienen. De antwoorden varieerden van 0 tot 3 procent.

Uiteindelijk bleek 65% van de deelnemers schokken van 450 volt te kunnen geven. Ook in volgende experimenten bleek dit percentage boven de 50% te liggen. Meer dan de helft van de deelnemers bleek dus in staat te zijn iemand bewust te doden omdat dat min of meer van hem verwacht werd.

Redenen om dodelijke schokken toe te dienen

De deelnemers waren uiteraard hevig ontdaan van het feit dat ze hiertoe in staat waren. Velen hielden er psychische klachten en emotionele stress aan over. Wanneer ze gevraagd werd waarom ze de schokken hadden toegediend antwoorden sommigen dat ze het deden omdat ze betaald waren om mee te doen aan het experiment. Deelnemers kregen inderdaad $4,50 om mee te doen, maar dat bedrag was uitsluitend voor het komen opdagen, niet om het experiment tot 450 volt uit te voeren. Toch geldt deze morele verplichting als een reden om door te gaan, de participanten hadden zich aan het experiment gecommitteerd.

Een andere reden voor deelnemers om niet te stoppen is de deïndividuatie van het slachtoffer. Het slachtoffers was een onbekende voor de deelnemers. De deelnemers konden het slachtoffer bovendien niet zien.

Een derde reden is het toepassen van bedrog. Milgram vertelde de deelnemers dat hij onderzoek deed naar leergedrag en of straffen (in de vorm van het toedienen van schokken) daarbij effectief was.

Maar veruit de belangrijkste reden was de autoriteit van de experimentenleider in witte jas. Hij gaf de deelnemer een rol met een duidelijke opdracht: doorgaan met het toedienen van schokken. Wanneer een deelnemer protesteerde of vragen stelde aan de experimentenleider zei deze dat de deelnemer door moest gaan. Dat deed hij in vier gradaties:

1. Please continue
2. The experiment requires that you continue
3. It’s absolutely essential that you continue
4. You have no other choice, you must go on

Deelnemers voelden zo’n druk door deze autoriteit dat ze hun morele bezwaren overboord gooiden en het voltage van de schokken verhoogden. Op vragen over de gezondheid van het slachtoffer antwoordde de experimentenleider steevast dat het geen kwaad kon en dat het de verantwoordelijkheid van de onderzoekers was. Dus ook het ontbreken van directe verantwoordelijkheid kan als reden worden aangemerkt.

Milgram bewees dus dat het onder bepaalde omstandigheden zeer denkbaar was dat mensen in staat zijn te doden, ongeacht of hun morele opvattingen dat zouden toelaten. In dat opzicht is dit omstreden experiment geslaagd. De deceptie is wellicht dat wij mensen schijnbaar zo be?nvloedbaar zijn dat we alles waar we voor staan opzij kunnen zetten, mits je op de juiste manier wordt bewerkt.

Voor in de klas (heruitvoering door Darren Borwn):