Provinciale Staten of Eerste Kamer?

Nu de verkiezingen voor de Provinciale Staten dichterbij komen (2 maart 2011) krijgen de verkiezingen meer aandacht. Op straten verschijnen de bekende posterborden en debatten krijgen aandacht op lokale en landelijke televisie. Maar minder dan ooit gaan deze verkiezingen over de Provinciale Staten, als we ten minste alle media aandacht moeten geloven. De hamvraag is immers: krijgen VVD, CDA en PVV een meerderheid in de Eerste Kamer, die middels getrapte verkiezingen door leden van Provinciale Staten gekozen worden.

De leden van Provinciale Staten zijn volksvertegenwoordigers en wetgevers binnen de provincie het bestuur van de provincie, Gedeputeerde Staten, controleren. Vroeger werd de term Provinciale Staten gebruikt voor het bestuur van de provincie.

Vanaf het ontstaan van ons koninkrijk in 1813 mogen de leden van de Provinciale Staten de leden van de Staten-Generaal kiezen, vanaf 1815 alleen leden van de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Dat veranderde met de grondwetswijziging van Thorbecke in 1848. Leden van de Tweede Kamer werden voortaan rechtstreeks gekozen middels censuskiesrecht. De Grondwetscommissie wilde aanvankelijk de Eerste Kamer afschaffen, maar heeft toen na protest van de Tweede Kamer gekozen voor een compromis: leden van de Eerste Kamer werden voortaan gekozen door leden van Provinciale Staten.

Provinciale Staten
Maar wat zijn dan de taken van Provinciale Staten? De provincie blijft een onbekende en ondoorzichtige bestuurslaag. Dat heeft deels te maken met de afstand die het heeft ten opzichte van de burgers (wie kan er één lid noemen van Provinciale Staten of Gedeputeerde staten?) in tegenstelling tot bijvoorbeeld de gemeente, anderzijds zijn de onderwerpen van de provincie minder spannend en ingrijpend. Zo heeft de provincie als taak om de lokale economie te stimuleren, milieuregels na te leven en natuurlijk op grote lijnen de bestemmingsplannen te verzorgen. Daar waar het belang een aantal gemeentes overstijgt maar niet significant is voor het Rijk treedt de provincie op.

Wellicht dat ook juist daarom de aandacht is gevestigd op de Eerste Kamer. Die heeft namelijk direct invloed op landelijk beleid en dat lijkt, gezien de opkomstpercentages voor de Tweede Kamerverkiezingen, voor de Nederlander nog steeds de belangrijkste politieke laag. De Eerste Kamer wordt overigens pas gekozen op 23 mei en de kandidatenlijst wordt op 19 april bekendgemaakt. We weten dus nog niet welke personen we indirect gaan kiezen.

In hoeverre heeft de Eerste Kamer dan invloed op het regeringsbeleid?
Alle wetsvoorstellen die in de Tweede Kamer zijn aangenomen moeten nogmaals in de Eerste Kamer worden behandeld. Formeel gezien kan een meerderheid van oppositiepartijen in de Eerste Kamer alle plannen van het kabinet tegenhouden. In de praktijk gebeurt dat echter zelden, mede door het karakter van de Eerste Kamer. Deze Kamer wordt vooral gezien als ‘Chambre de reflection’: ze herziet de wetsvoorstellen die door de Tweede Kamer zijn goedgekeurd. De Eerste Kamer kijkt dan met name naar de technische kant van een wetsvoorstel: wordt het doel met de wet bereikt en is de wet in samenhang met bestaande wetten en verdragen.

Daar waar de Tweede Kamer zich steeds vaker bezig houdt met de waan van de dag en daardoor vluchtig nieuwe wetgeving wil doorvoeren, kijkt de Eerste Kamer grondig naar het belang van deze wetten. De coalitiefracties in de Eerste Kamer zijn bovendien niet gecommitteerd aan het regeerakkoord. Dat geeft ze een grotere afhankelijkheid in het maken van besluiten. Zo dreigde de VVD-fractie in de Eerste Kamer het omstreden wetsvoorstel voor verhoging van de BTW op toegangskaartjes niet te steunen.

Andersom geldt trouwens hetzelfde: zelden worden wetsvoorstellen in de Eerste Kamer verworpen. In de kabinetsperiode van Balkenende IV gebeurde dat slechts vijf keer. Het dreigement van sommige oppositiepartijen om het kabinet goed dwars te zitten in de Eerste Kamer lijkt daarom ook loos. Aan de andere kant: door de dalende interesse voor de politiek in de provincie kan de Eerste Kamer haar politieke belang verzilveren door ook daar, net als in de Tweede Kamer, de partijpolitiek de bovenhand te laten voeren en de bijbehorende waan van de dag te volgen.

Daarmee zou de Eerste Kamer zichzelf buiten spel dreigen te zetten: we hebben immers al een gekozen politiek orgaan dat ons direct vertegenwoordigt op nationaal niveau. De meerwaarde van de Eerste Kamer is om ervoor te zorgen dat nieuwe wetgeving voldoet aan de eigenschappen die we van wetten mogen verwachten: begrijpelijk, doelmatig en niet strijdig met andere wetgeving.

Links:
Uitslagen van Provinciale Statenverkiezingen vanaf 1946
Twitteren over Provinciale Statenverkiezingen
Tegenstemwijzer – YouTube