Wat is nou burgerschap? (De 2019-editie!) Stef van der Linden, 20 november 20193 februari 2024 Het is tijd voor een vers artikel over burgerschap. Het vorige artikel dat ik hierover schreef wordt nog volop gelezen, maar is alweer drie jaar oud en daarmee een tikkeltje gedateerd. Het onderwerp burgerschap daarentegen heeft alleen maar aan populariteit gewonnen en is regelmatig onderwerp van de politieke agenda. Lees elders ook: Burgerschapsonderwijs: verplicht stellen van het Wilhelmus is een faux pas Volgens de politiek is burgerschap nog steeds het antwoord op alle sociaal-culturele problemen in onze samenleving. Voor komend jaar ligt er een wetsvoorstel klaar dat scholen een duidelijker kader moet geven over wat burgerschap in het voortgezet onderwijs behelst. Ook is burgerschap in curriculum.nu een leerlijn – geen vak! Tijd dus voor de 2019-editie van “Wat is nou burgerschap?”. Laat ik beginnen met dat ik van standpunt ben veranderd. In het artikel van 2016 schreef ik dat het adopteren van burgerschap een stap terug zou zijn. Burgerschap zonder heldere kaders wordt een even-tussendoor-project. Daarnaast was ik van mening dat het vak maatschappijleer de domeinen “democratie” en “participatie” al voldoende dekt. Drie jaar later krijgt burgerschap een duidelijkere invulling. Zo geeft het curriculum.nu een zet in de richting. En recent kwam ook het handboek Burgerschapsonderwijs uit, dat scholen moet helpen vorm te geven aan burgerschap binnen de school. In de inleiding van het voorstel schrijft curriculum.nu over hun invulling van burgerschap: Leerlingen ontwikkelen burgerschapsvaardigheden rond de inhoudelijke kernen democratie en diversiteit. Dit oefenen zij daarnaast in het omgaan met maatschappelijke vraagstukken waarin waarden en belangen nadrukkelijk een rol spelen, zoals globalisering, duurzaamheid en technologie. Burgerschapskennis en -vaardigheden doen leerlingen op in vak- en leergebieden, vakoverstijgende projecten en -activiteiten, door het klas- en schoolklimaat en tijdens buitenschoolse activiteiten. Het “nieuwe” burgerschap draait meer om vaardigheden, dan om kennis. Curriculum.nu geeft hier al uitgebreid invulling aan. Een tiental thema’s (van mediawijsheid tot globalisering) uit te kiezen, die veel verder reiken dan het huidige wetsvoorstel van de minister. Maar zover zijn we nog niet. Wat is voor nu belangrijk? Wat mij betreft gaat burgerschap over de volgende vier competenties: Democratisch handelen Maatschappelijk verantwoord handelen Omgaan met verschillen Omgaan met conflicten Onder deze vier competenties kun je allerlei vaardigheden scharen, ook die van curriculum.nu. Het hanteren van deze vier competenties voor burgerschap, zorgt ook voor een duidelijk verschil tussen maatschappijleer en burgerschap. Waar het bij maatschappijleer draait om kennis en hogere denkvaardigheden, draait het bij burgerschap om meer houding en alledaagse vaardigheden. Kortom: Laat burgerschap het voorprogramma zijn op maatschappijleer in de onderbouw. Je kunt meer uit maatschappijleer halen als leerlingen al zijn ingeburgerd in maatschappelijke thema’s. Ik kom terug op het punt dat er voor leraren maatschappijleer geen rol is weggelegd in burgerschapsonderwijs. Ze hebben immers vanuit hun vakgebied de juiste kwaliteiten om burgerschapsonderwijs vorm te geven. Niet iedere leraar is namelijk in staat om deze vaardigheden met leerlingen te oefenen. Het vraagt een ruim palet aan inlevingsvermogen, improvisatie en creativiteit. Sinds dit schooljaar geef ik zelf burgerschap, aan de leerlingen die hun vmbo basisdiploma via het Leerwerktraject halen. Ik geef hen geen verkapt lesje maatschappijleer. We gaan aan de slag met de bovenstaande burgerschapscompetenties. We praten, denken na en werken een creatieve manier onze opdrachten uit. Het mooie hiervan is, dat je veel meer in de context van de leerling kan werken. Hierover later meer! maatschappijleer.net